Từng được sử dụng từ lâu trong y học cũng như giải trí, thuật thôi miên - một trong những bí ẩn nghiêm trọng nhất của con người - đang dần được giải mã nhờ nghiên cứu của những nhà khoa học Mỹ.
Từ thế kỷ 18, người ta đã nhận thấy ra rằng trí não có thể bị ám thị điều khiển để sai khiến cá thể người. Nhưng sau hàng thế kỷ dùng thôi miên để gây nên tê và chữa trị cho bệnh nhân, người ta vẫn chưa nguy cơ trả lời liệu đó chỉ là sự tuân theo ám thị của nhà thôi miên, hay là một dạng tập trung rất cao độ khi môi trường xung quanh đã ra khỏi ý nghĩ của người được thôi miên? Những nghiên cứu gần đây đã giải mã được phần nào cơ chế ảnh hưởng của thôi miên lên nhận thức của con người, dẫn đến việc người bị thôi miên hành động theo ám thị.
10-15% người nặng rất dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% tại các trẻ dưới 12 tuổi.
Trong những thí nghiệm mới của mình, Michael Posner - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Oregon (Mỹ) - và các đồng sự đã ghi lại các thay đổi trong quá trình chữa bệnh thông tin của não người. Thường thì thông tin mà cơ thể nhận được sẽ được chuyển tới khu vực cảm giác sơ cấp trong não, để từ đó lại được chuyển lên các khu vực chức năng tương đối cao hơn, nơi diễn dịch thông tin. Kết quả nghiên cứu cho hiểu, điều đáng ngạc nhiên là lượng thông tin chuyển xuống nhiều gấp 10 lần lượng thông tin chuyển lên, cũng có nghĩa là các gì con người nhìn, nghe biết và tin vào là tùy thuộc trên quá trình điều trị thông tin từ trên xuống. Các dữ liệu tại mức khắc phục sơ cấp có thể bị ghi đè lên phụ thuộc vào những kết quả diễn dịch thông tin của trung tâm điều trị thông tin cao nhất. Mô hình khắc phục thông tin này cũng giải thích lý do thôi miên, với bản chất là tạo ra một quá trình điều trị thông tin từ trên xuống, có khả năng gây ám thị nặng mẽ.
Theo kết quả nghiên cứu tiến hành trong hàng chục năm của tiến sĩ David Spiegel - nhà tâm lý học ở Đại học Stanford, 10-15% người lớn khá dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% ở những trẻ dưới 12 tuổi, lứa tuổi mà chu trình khắc phục từ trên xuống chưa hoàn chỉnh; trong khi đó khoảng 20% người vô cùng lớn khá khó bị thôi miên.
Tiến sĩ Amir Raz - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Columbia - lại nghiên cứu tác dụng của thôi miên bằng phương pháp dùng bài test Stroop. Ông cho 16 người, trong đó một nửa là những người khá dễ, nửa kia là những người rất khó bị thôi miên, nhìn các chữ cái ghi tên những màu thế nhưng lại có màu trái ngược với nghĩa của chúng. Sau khi ám thị cho họ rằng đó là những từ tiếng nước ngoài mà họ không thấy, ông yêu cầu họ ấn vào nút chỉ màu thật của chữ cái. Ờ những người dễ bị thôi miên, hiệu ứng Stroop (người nhận thấy chữ có phản xạ phải đọc trước khi ấn nút nên mất thời gian giải quyết sự xung đột thông tin) không còn, họ có khả năng chỉ ra màu ngay lập tức. Còn với các người khó bị thôi miên, hiệu ứng Stroop thắng thế, khiến họ chậm hơn.
Kết quả scan não của hai nhóm được so sánh với nhau đã cho hiểu sự khác biệt. Trong nhóm dễ bị thôi miên, vùng thị giác trong não thường mã hóa những chữ cái hiển thị và vùng não chuyên dò tìm những xung đột thông tin đã không hoạt động. Quá trình chữa trị thông tin từ trên xuống đã áp đảo việc khắc phục của não (đọc và chữa bệnh thông tin trái ngược nhau) theo đúng trình tự từ dưới lên, thế nhưng phổ biến xác điều đó xảy ra như thế nào vẫn còn là điều bí ẩn.
Một số nghiên cứu gần đây từ những hình ảnh của não cũng chỉ ra cơ chế tương tự. Theo tiến sĩ Stephen Kosslyn - nhà thần kinh học tại Đại học Harvard, con người nghĩ rằng những hình ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài tạo ra sự thật, tuy nhiên não lại xây dựng ngân hàng dữ liệu của nó dựa trên kinh nghiệm từ quá khứ. Sự thú vị của thôi miên là ở chỗ nó tạo ra thông tin sai lệch. "Chúng ta tưởng tượng ra điều gì đó khác biệt, và nó trở thành 'sự thật'" - Spiegel nói.